Sâm bố chính

Trong số các loại thảo dược tự nhiên mang lại nhiều tác dụng cho sức khỏe thì cây Sâm bố chính được ví như một loại nhân sâm, chỉ đứng sau Sâm ngọc linh. Vậy Sâm bố chính là cây gì? Có những sự thật nào mọi người chưa biết về cây Sâm bố chính? Chúng tôi sẽ cung cấp những thông tin quan trọng ngay dưới bài viết này.

1, Tại sao lại gọi là cây Sâm bố chính?

Sâm bố chính còn có tên gọi khác là sâm báo, thổ hào sâm. Tên khoa học của Sâm bố chính là Hibicus sagittifolius Kurz. Loại sâm này thuộc loài thực vật có hoa trong họ Cẩm quỳ.Tên bố chính bắt nguồn từ việc một y gia Việt Nam sử dụng cây này đầu tiên ở huyện Bố Trạch thuộc tỉnh Quảng Bình. Lúc đầu sâm chỉ dùng để chỉ rễ một cây cùng loại nhưng nhỏ, có rễ nhỏ. Còn loại nhiều người đang dùng trước đây gọi là sâm thổ hào nhưng sau này gọi quên thành sâm bố chính.

Sâm cau đỏ

2, Đặc điểm của cây sâm bố chính

Sâm bố chính là một cây thuốc nam quý, dạng cây cỏ, cao tới 50cm, thân thảo sống dai, mọc đứng một cách yếu ớt, có khi dựa vào các cây xung quanh, cao chừng 1m hay hơn. Rễ mẫm màu trắng nhạt hoặc vàng nhạt, có đường kính 1,5 – 2cm, nhiều rễ có hình người trông rất giống nhân sâm. Lá ở phía gốc cây hình trái xoan, phần cuối phiến lá hình tim hay hình mũi tên, đầu phiến lá không nhọn. Các lá ở phía ngọn càng lên trên càng hẹp. Mặt lá hình sao hay có lông đơn. Hoa màu hồng hay đỏ, phớt vàng, mọc đơn độc ở kẽ lá, đường kính tới 8cm.

Cuống hoa dài 5 – 8cm, có lông cứng, hơi phồng đầu. Tiểu đài cấu tạo bởi 7 – 10 bộ phận, dài 12 – 14mm, có lông tua tủa, đài hoa hình túi, ở ngọn có vài răng nhỏ, đài rách ra và rụng sớm, 5 cánh hoa dài 5-6cm, rộng 3-4cm ở ngọn. Nhiều nhị hàn liền với nhau thành một cột. Bao phấn được phủ cột đỏ từ trên xuống dưới tận gốc. Bầu có lông, 5 vòi, có tuyến. Quả hình trứng nhọn, dài gấp 3 lần tiểu đài, ngoài mặt có lông, khi chín, quả nứt thành 5 mảnh vỏ, mặt trong và mặt ngoài đều có lông. Hạt hình thận, màu nâu, ngoài mặt có những đường vân rất sít nhau thành những gợn hay những ụ màu vàng. Rễ mập thành củ.

Tầm gửi gạo

3, Khu vực phân bố

Sâm bố chính mọc hoang và được trồng ở nhiều nơi ở Việt Nam. Miền Bắc có nhiều nhất ở các vùng núi huyện Nam Đàn, Thanh Chương, Hương Sơn (Nghệ An, Hà Tỉnh). Một vài địa phương thuộc Quảng Bình, Hòa Bình và Tây Bắc.

Tại nhiều nơi khai thác cả cây vông vang (Hibis-cus abelmoschus L.). Hai cây hơi giống nhau nhưng có điều khác là cây vông vang lớn hơn, lông dài hơn, hoa vông vang sắc vàng, hoa bố chính sắc đỏ.

Ở Thanh Hóa, có người lại nói sâm báo có tên khác của sâm bố chính, cây Sâm bố chính mà mọi người lầm tưởng thực chất là cây sâm báo (mọc nhiều ở núi Báo – Thanh Hóa) cùng họ Bông nhưng hoa nhỏ hơn, sắc vàng hơn.

4, Tác dụng và một số bài thuốc chữa bệnh từ sâm bố chính

Với những thành phần hóa học có trong cây sâm bố chính, cây sâm bố chính là dược liệu quý giúp bồi bổ sức khỏe, bổ máu và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý như:

Bổ khí huyết

Lấy 30g sâm bố chính, hoài sơn, đương quy, ý dĩ sao mỗi vị 15g và 12g hồi dầu, tất cả đem tán bột trộn cùng mật ong vê thành viên, mỗi ngày dùng 15-20g.

Quả táo mèo

Chữa mất ngủ, mệt mỏi, nặng ngực

Lấy 120g sâm bố chính, 80g hoàng tinh chế, tầm gửi trên cây dâu, thỏ ty tử sao, quả dâu, hà thủ ô mỗi vị 40g, huyết giác, ba kích, cao hồ cốt mỗi vị 20g. Tất cả đem ngâm với 2 lít rượu trong 2 ngày, 2 đêm rồi chưng cách thủy, hạ thổ trong 1 tuần là có thể dùng được. Mỗi bữa ăn uống 15-40ml, 2 lần trong ngày. Khi uống bài thuốc này nên kiêng đồ ăn sống, tanh, và không sử dụng chất kích thích.

Dùng làm thuốc bổ, tốt cho tiêu hóa

Lấy 1kg sâm bố chính tươi hoặc 3kg khô, ngâm với 4-5 lít rượu 40 độ. Có thể dùng được sau thời gian ngâm là 1 tháng. Mỗi bữa ăn uống một cốc nhỏ.

Điều hòa kinh nguyệt

Lấy 16g sâm bố chính, 16g ngải cứu sao vàng, 16g ích mẫu, 20g cỏ nhọ nồi sao vàng, 20g thục địa, 12g củ cây gai và 10g củ ấu. Sắc lấy nước uống 1 thang mỗi ngày.

Hỗ trợ điều trị bệnh động kinh

Lấy sâm bố chính, nam tam tinh sao, trần bì, toàn yết mỗi vị 20g, 40g ý dĩ và 4g quế, tất cả tán thành bột mịn, mỗi ngày dùng 40g. Kết hợp với 1g chu sa cho vào tim lợn hấp cách thủ, chia ăn 3 lần trong ngày.

Dùng cho trẻ em suy dinh dưỡng, tiêu chảy hoặc kiết lỵ kéo dài

Sao chín 25% sâm bố chính, 20% ý dĩ, 15% hạt sen, 30% hoài sơn và 10% bạch chỉ. Sau đó tán nhỏ, lọc lấy bột mịn, hòa cùng nước và đường rồi nấu lên cho đường chảy ra. Mỗi ngày cho trẻ uống 4-10g, bài thuốc chỉ áp dụng cho trẻ từ 2 tuổi trở lên.

Chữa bệnh lao phổi ở trẻ em

Dùng khoảng 6-10g sâm bố chính, 180ml nước và 200g siro cam thảo, cho trẻ uống ngày 1 thìa.

Chữa chứng thiếu máu

Lấy sâm bố chính, hà thủ ô, hạt sen mỗi vị 100g, 40g cam thảo, 12g thảo quả và 8g đại hồi. Tất cả đem tán bột mịn, vê thành viên, mỗi ngày uống 20g, ngày uống 2 lần.

Điều trị chứng suy nhược thần kinh

Lấy 20g sâm bố chính, 12g hoàng kỳ, đương quy, bạch truật, mộc hương, hoa cúc, long nhãn, táo nhân, bạch thược mỗi vị 8g, 6g bạch linh và 6g viễn chi. Sắc lấy nước uống 1 thang mỗi ngày.

Trà Nụ Vối

Phục hồi cơ thể sau bỏng

Lấy sâm bố chính, ý dĩ, hoài sơn mỗi vị 16g, bạch truật, hà thủ ô, thục địa, kê huyết đằng, sa sâm mỗi vị 12g, 10g kỷ tử và 8g trần bì. Sắc lấy nước uống 1 thang mỗi ngày.

Chữa chứng trầm cảm

Lấy 16g sâm bố chính, hoài sơn, hà thủ ô, long nhãn, bá tử nhân mỗi vị 12g, 8g táo nhân, 8g liên tu, 8g bán hạ chế, 8g cam thảo dây, 8g xương bồ và 4g nhục quế. Tất cả cho sắc lấy nước uống mỗi ngày 1 thang.

Dùng cho người ít ngủ, tim đập nhanh, hồi hộp

Lấy 20g sâm bố chính, 12g hà thủ ô, 12g củ mài, 12g long nhãn, 12g hạt sen, 12g rau má, 12g quả dâu chín, 8g táo nhân, 8g bá nhân, sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.

Suy nhược cơ thể ở những người bị bệnh về hô hấp

Dùng 12g sâm bố chính, 12g táo nhân, 12g tua sen, 12g sa sâm, 20g liên nhục, 10g lá vông, 10g hương phụ và 8g kỷ tử. Tất cả sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.

Dùng cho những người lao động nặng, sau khi ốm dậy hoặc người có bệnh về tiêu hóa khiến cơ thể bị suy nhược

Lấy sâm bố chính 180g, hoài sơn 80g, 8g binh lang, hạt sen 80g, 40g bạch truật. Tất cả tán thành bột mịn, uống 20g mỗi ngày.

Giúp phục hồi cho người bệnh sau áp xe phổi

Lấy 16g sâm bố chính, 16g hoài sơn, 12g ý dĩ, 12g sinh địa, 12g kim ngân hoa, 12g bách hợp, cho tất cả sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.

Chữa sốt lâu, ra nhiều mồ hôi, khát nước

Dùng 20g sâm bố chính, 30g thục địa và 3g nhục quế, sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.

Chữa chân tay lạnh, ra nhiều mồ hôi, người ấm

Lấy 20g sâm bố chính, 20g phục linh tẩm sữa, 20g đương quy tẩm mật sao vàng, 20g hoàng kỳ tẩm nước phòng phong sao, 8g lộc nhung nung rồi nghiền nhỏ và 8g chích thảo. Tất cả cho sắc lấy nước uống trong ngày.

Chữa tiêu hóa và bài tiết ngưng trệ

Lấy sâm bố chính 20g, 4g trầm hương và 40g bạch truật tẩm sữa sao vàng. Cho vào sắc trước sâm bố chính và bạch truật, sau đó nhỏ trầm hương thêm vào sau, uống 1 thang/ngày, không để qua đêm.

Chữa bệnh đái ra dưỡng chất

Lấy sâm bố chính, hà thủ ô, củ mài, tỳ giải, trúc diệp, huyền sâm, liên nhục, rễ cỏ tranh, cam thảo, mã đề mỗi vị 12g và 6g hoạt thạch. Cho tất cả sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.

Chữa thận suy yếu, bổ thận, tráng dương

Lấy 1kg sâm bố chính, 1,5kg đỗ đen, 1kg liên nhục, 1kg sừng nai đắp đất nung tồn tính, 1kg cầu tích, 1kg hoài sơn, 1kg tục đoạn, 1kg ba kích tẩm muối sao vàng, 1kg liên tu, 1kg hoàng tinh, 200g hạt tơ hồng. Tất cả đem tán bột mịn, vê thành viên khoảng 8-12g, mỗi ngày uống 2 viên.

Tinh Bột Nghệ Đỏ

Dùng giảm cơn hen cho bệnh nhân hen suyễn

Bài thuốc 1: Lấy 200g sâm bố chính, 200g hà thủ ô, 200g ngải cứu, 500g đỗ đen, 200g củ cây đinh lăng, tất cả đem tán nhỏ thành bột mịn, trộn với mật ong vê thành viên khoảng 24g, mỗi ngày uống 2 viên.

Bài thuốc 2: Dùng 200g sâm bố chính, 160g rễ cây dâu tằm, 120g vỏ quýt, 120g can khương, 4 con tắc kè băm nhỏ sao vàng, cho tất cả vào tán bột mịn trộn cùng mật ong vê thành viên khoảng 12g, mỗi ngày uống 1 viên.

Chữa cơ thể suy yếu, mỏi lưng, thận khí kém

Lấy 6g sâm bố chính, 6g củ mài, 6g gạc mai nướng, 12 hà thủ ô, 6g cốt toái bồ, 6g tầm gửi trên dây dâu, 4g mẫu đơn và 4g nhụy sen. Cho tất cả sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.

Trị ho

Lấy sâm bố chính 10g và cam thảo bắc 8g. Cho vào đun cùng 500ml nước cho đến khi còn 200ml. Chia 2 lần uống trong ngày

Ngâm rượu giúp tăng cường sinh lý

+ Lấy sâm bố chính khô 1kg, 300g dâm dương hoắc, 1kg sâm cau khô. Đem sao vàng hạ thổ tất cả rồi cho vào ngâm với 10-12 lít rượu trắng. Ngâm trong hơn 1 tháng là có thể dùng được.

+ Chữa bạch đới, khi hư

+ Giã nhỏ rễ cây sâm bố chính và nấu cùng với gạo nếp để ăn.

+ Chữa bệnh béo bệu, gầy yếu, đầy bụng kém ăn, đi phân lỏng

Lấy 40g sâm bố chính, 20g bạch truật sao mật, 8g hoàng kỳ sao mật, 6g liên nhục, 4g ngũ vị sao mật, 4g chích thảo, 1,2g phục tử chế, 1 vài quả táo ta và 1 vài lát gừng tươi. Tất cả cho sắc lấy nước uống trong ngày.

https://www.youtube.com/watch?v=qJDTOSMOElw&feature=emb_logo

Video Credit: DÂU TÂY – GIỐNG CÂY ĂN QUẢ

5, Những điều cần nhớ khi dùng sâm bố chính

Người thể trạng lạnh muốn dùng thì nên tẩm gừng trước rồi sao kỹ là được. Sâm bố chính tốt nhất là nên được trồng ở đồi núi. Còn trồng ở trong chậu hay đồng bằng thì không tốt bằng.

Khi dùng có thể dùng dạng nước uống, nghiền bột, viên hoàn hay ngâm rượu đều được. Mỗi lần chỉ dùng từ 10 đến 20g tùy dạng mà thôi.

Bản thân sâm bố chính không có độc tính nhưng người bị dị ứng có thể bị nổi mẩn, phát ban, khó thở, mồm miệng sưng, tụt huyết áp,…

Bạn cũng cần tránh nhầm sâm bố chính với vông vang. Vì 2 cây này rất giống nhau. Nhưng để ý kỹ thì vông vang lông dài hơn, và cây to hơn. Hoa của nó cũng màu vàng. Còn hoa bố chính thì màu hồng.

Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các bài thuốc từ sâm bố chính.

Hy vọng những thông tin chúng tôi vừa cung cấp về cây Sâm bố chính đã giúp bạn phần nào hiểu được những sự thật về loại thảo dược này và biết cách tận dụng để bảo vệ sức khỏe của mình nhé.